นาย วิศิษฐ์ จันทร์วิเศษ: ผู้ถาม ผมได้เป็นสมาชิกนิตยสาร "หมอชาวบ้าน" ปีแรก และได้ซื้อหนังสือ ตำราการตรวจรักษาโรคทั่วไป ของ นายแพทย์สุรเกียรติ อาชานานุภาพ เมื่ออ่านแล้วผมได้รับความรู้อย่างมากมายคุ้มค่าจริง ๆ ผมได้อ่านเรื่องความดันโลหิตสูง มีบอกไว้ว่าความดันโลหิตสูงส่วนใหญ่ทั้งค่าบนและค่าล่าง บางรายสูงข้างบนอย่างเดียว ( isolated systolic hypertension) พบในผู้สูงอายุ โรคคอพอกเป็นพิษ ภาวะหลอดเลือดใหญ่แดงตีบ แต่ผู้ป่วยความดันโลหิตค่าล่างสูงอย่างเดียวผิดปกติ ( diastolic hypertension) ขอถามว่า 1. มักจะพบกับบุคคลระดับอายุเท่าใด 2. มีสาเหตุ การรักษา และการใช้ยาอย่างไร 3. บางคนบอหกว่าค่าล่างสูงอย่างเดียวอาจมีไขมันในหลอดเลือดจริงหรือไม่ หวังว่าคุณหมอคงจะกรุณาตอบให้เป็นที่เข้าใจด้วย นพ.
นพ. สุรศักดิ์ กันตชูเวสศิริ สาขาวิชาโรคไต ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล คลิกชมคลิปรายการ "Know Your Numbers ทราบระดับความดันโลหิตของท่านหรือไม่? : พบหมอรามา ช่วง Big Story" ได้ที่นี่
อย่างที่กล่าวไปแล้วว่า สาเหตุของอาการความดันสูง มีทั้งแบบทราบสาเหตุ และ ไม่ทราบสาเหตุ โดยเราขออธิบายให้เข้าใจง่ายๆ ดังนี้ 1. อาการความดันสูง ไม่ทราบสาเหตุ เป็นอาการความดันสูง ที่ไม่สามารถควบคุมได้ เช่น กรรมพันธุ์ โดยผู้ที่มีประวัติบุคคลในครอบครัว เช่น พ่อ หรือ แม่ เป็นโรคความดันสูงอยู่แล้ว ก็จะมีความเสี่ยงในการเป็นความดันสูง ได้มากกว่า เพศชาย มักมีโอกาสมีอาการความดันสูง ได้มากกว่าเพศหญิง อายุ เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของร่างกายตามธรรมชาติ มีผลทำให้ความยืดหยุ่นของเส้นเลือด ลดน้อยลง 2.
สมอง เกิดจากหลอดเลือดตีบแข็ง สมองได้รับเลือดไปเลี้ยงน้อยลง ทำให้เกิดการอุดตันของเส้นเลือด จะพบอาการเอะอะ อัมพาต พูดไม่ได้ หรือเส้นเลือดในสมองแตก อาการเหล่านี้มักจะเกิดขึ้นทันทีทันใด โดยไม่มีอาการเตือนมาก่อน 2. หัวใจ กล้ามเนื้อหัวใจตาย หัวใจวาย 3. ประสาท โรคพิษแห่งครรภ์ เป็นต้น 4. หลอดเลือด เกิดการโป่งพองของเลือด เกิดอุดตัน ขาดเลือดไปเลี้ยงอวัยวะส่วนปลาย เกิดการตายของเนื้อเยื่อ การปฏิบัติตัว 1. ลดความอ้วน 2. ลดอาหารเค็มจัด เช่น อาหารหมักดอง ผงชูรส น้ำปลา 3. ลดอาหารพวกไขมัน เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ ชา กาแฟ 4. ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ พักผ่อนทั้งร่างกายจิตใจ 5. วัดความดันโลหิตอย่างสม่ำเสมอ จดบันทึกเมื่อมาพบแพทย์ควรนำบันทึกมาด้วย 6. เมื่อมีอาการผิดปกติควรปรึกษาแพทย์ 7. พบแพทย์อย่างสม่ำเสมอ รับประทานยาตามที่แพทย์กำหนด ห้ามลดหรือเพิ่มยาเอง โดยไม่ได้รับคำแนะนำจากแพทย์
อาการความดันสูง ชนิดไม่ทราบสาเหตุ: มักเกิดขึ้นมากกว่า 90% ของผู้ที่มีอาการความดันสูง พบบ่อยในผู้ที่มีประวัติบุคคลในครอบครัวเคยเป็นความดันสูง และ อายุที่มากขึ้น 2. อาการความดันสูง ชนิดทราบสาเหตุ: เกิดขึ้นได้หลายสาเหตุ เช่น โรคไต โรคกรวยไตอักเสบเรื้อรัง โรคเบาหวาน การใช้ยาบางชนิด เป็นต้น ดังนั้นเราจะมาบอกวิธีสังเกตอาการ ที่เกิดขึ้นกับร่างกายของคุณกัน ลองเช็คดูสิว่า ช่วงนี้คุณกำลังมีอาการแบบนี้อยู่หรือเปล่า?
ความดันโลหิต มี 2 ค่า คือค่าบนและค่าล่าง ค่าความดันตัวบนคือ ความดันโลหิตในหลอดเลือดที่เกิดขึ้นขณะที่หัวใจบีบตัว ไล่เลือดออกจากหัวใจ ส่วนตัวล่างคือความดันของเลือดที่ยังค้างอยู่ในหลอดเลือด ขณะที่หัวใจคลายตัว ผู้ป่วยความดันโลหิตสูงควรจำค่าทั้งสองไว้ เพราะมีความสำคัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่ากัน ซึ่งค่าปกติของความดันโลหิตตัวบนมีค่าน้อยกว่าหรือเท่ากับ 140 มิลลิเมตรปรอท ความดันโลหิตตัวล่างมีค่าน้อยกว่าหรือเท่ากับ 90 มิลลิเมตรปรอท ความดันโลหิตสูง หมายถึง คนที่มีค่าความดันโลหิตที่มากกว่า 140/90 มิลลิเมตรปรอท ซึ่งส่วนใหญ่ไม่มีอาการ สาเหตุของโรคความดันโลหิตสูง สาเหตุของความดันโลหิตสูงมี 2 ชนิด คือ 1. ชนิดไม่ทราบสาเหตุ เช่น กรรมพันธุ์และสิ่งแวดล้อม พบประมาณ 80-90 เปอร์เซ็นต์ จะต้องรักษาตลอดชีวิต 2. ชนิดที่ทราบสาเหตุ และสามารถหายได้เองเมื่อแก้ไขที่สาเหตุ เช่น โรคไต โรคหัวใจ โรคระบบประสาท โรคพิษแห่งครรภ์ เป็นต้น ปัจจัยส่งเสริม – การสูบบุหรี่ – ไขมันในเลือดสูง – ความอ้วน – ภาวะเครียด – ขาดการออกกำลังกาย – การรับประทานอาหารเค็มจัด อาการและอาการแสดง อาการอาจมีตั้งแต่ปวดศีรษะบริเวณท้ายทอย มึนงง ปวดแน่นตามหน้าอก ตาพร่า นอนไม่หลับ อาเจียนและอาจเป็นมากจนหมดสติ หรือชักได้ โรคแทรกซ้อน ความดันโลหิตสูง เมื่อเป็นแล้วต้องรักษาตลอดไป แม้จะไม่มีอาการเลย เพราะโรคแทรกซ้อนที่เกิดขึ้นมีอันตรายต่อชีวิตเป็นอย่างมาก 1.
ข้อนี้ไม่จริงเสมอไปครับ ผู้ที่เป็นโรคความดันโลหิตสูงเพียงบางคนเท่านั้นครับที่อาจมีภาวะไขมันในเลือดสูง เบาหวาน หรือโรคเกาต์ร่วมด้วย ซึ่งโรคเหล่านี้อาจเสริมให้เกิดโรคแทรกช้อนทางหัวใจและหลอดเลือดได้มากขึ้น ถ้าพบก็ต้องรักษาโรคเหล่านี้ควบคู่กันไป